بیشتر ما چنین جوابی را شنیده‌ایم و باور داریم خواب‌آلودگی در بهار امری طبیعی است؛ در حالی که در همین هوای خوب، بسیاری از افراد سرحال و بانشاط مشغول کار هستند و هیچ نشانه‌ای از کسالت و رخوت ندارند.

دکتر سارا هاشم‌پور، پزشک عمومی در این مورد می‌گوید: در فصل بهار به دلیل افزایش طول روز، میزان ترشح هورمون سروتونین در بدن بیشتر و ترشح هورمون ملاتونین کمتر می‌شود؛ شاید شما هم بدانید که سروتونین، هورمونی شادی‌بخش و نشاط‌آور است، در حالی که ترشح هورمون ملاتونین باعث ایجاد رخوت می‌شود.

وی ضمن بیان این که برخی افراد در فصل بهار شاداب‌تر هستند، توضیح می‌دهد: با توجه به این تغییرات به نظر می‌رسد افراد باید در فصل بهار بانشاط‌‌‌تر باشند؛ در واقع برخیافراد نیز همین‌طور هستند و در فصل بهار احساس سرحالی بیشتری می‌کنند.

در برخی افراد، این روند و تنظیم هورمون‌ها به‌درستی انجام نمی‌شود و به همین دلیل حالت‌های خواب‌آلودگی و بی‌حالی در آنها بروز می‌کند. البته این موضوع به هیچ‌وجه معنای بیماری ندارد و این گروه از افراد به طور طبیعی با چنین وضعیتی روبه‌رو هستند.

وی با اشاره به تغییر ساعت خواب و بیداری نیز یادآور می‌شود: تغییر ساعت رسمی از ابتدای بهار باعث می‌شود طول روز نسبت به گذشته بیشتر شود و در نتیجه فعالیت روزانه هم افزایش می‌یابد؛ افزایش فعالیت روزانه و تغییر برنامه خواب، به طور طبیعی موجب خستگی می‌شود.

در چشم انسان گیرنده‌هایی وجود دارد که به غده‌ای که مسوول ترشح ملاتونین است، پیام می‌فرستد؛ این گیرنده‌ها با نور کار می‌کند و بنابراین کاملا طبیعی است که با تغییر طول روز یا در مورد افرادی که شبکار هستند، چرخه خواب و بیداری از حالت تعادل خارج شود.

هنگام بیداری، بدن ما هورمونی به نام ادنوزین ترشح می‌کند؛ وظیفه ادنوزین آن است که سلول‌های مغزی را که مسوول بیدار نگه داشتن مغز است ، مهار ‌کند؛ به این معنی که هرقدر مدت طولانی‌تری بیدار بمانیم، ادنوزین بیشتری ترشح می‌شود و در نتیجه مغز احساس نیاز به خواب را بیشتر حس می‌کند.

دکتر هاشم‌پور با اشاره به استفاده از وسایل گرمایشی در فصل زمستان خاطرنشان می‌کند: اغلب افراد در فصل زمستان ترجیح می‌دهند در محیط‌های گرم بمانند. همین موضوع موجب ایجاد کسالت زمستانی می‌شود که این حالت می‌تواند تا بهار نیز ادامه یابد.

درباره سایر علل ایجاد خواب‌آلودگی‌های بهاری نیز باید گفت در فصل زمستان بدن برای این‌که خودش را گرم نگه‌ دارد، رگ‌های سطحی را منقبض می‌کند؛ در نتیجه خون بیشتری به بافت‌ها و از جمله مغز می‌رسد.

در مقابل، هنگامی که فصل گرما از راه می‌رسد، رگ‌های سطحی منبسط می‌شود تا تعادل گرمایی بدن را حفظ کند. با گشادشدن رگ‌ها، خون کمتری به سایر اندام‌ها و از جمله مغز می‌رسد که این مساله هم می‌تواند موجب ایجاد حس خواب‌آلودگی‌ شود.

دکتر هاشم‌پور همچنین به افرادی اشاره می‌کند که دچار آلرژی‌های فصلی هستند و می‌گوید: خواب آلودگی گروهی از افراد ممکن است به دلیل آلرژی باشد؛ به این معنا که در این افراد، گرفتگی و احتقان بینی موجب عدم اکسیژن‌رسانی مناسب به بدن می‌شود و در نتیجه فرد را خواب‌آلوده می‌کند.

علاوه بر این، استفاده از آنتی‌هیستامین هم شرایط را بدتر خواهد کرد. بنابراین توصیه می‌شود این افراد از داروهایی استفاده کنند که خاصیت خواب‌آوری کمتری دارد.

بهار، مقصر همه خواب‌آلودگی‌ها نیست
======================
خیلی از افراد که در این فصل به طور ناگهانی دچار حالت‌های خواب‌آلودگی و رخوت شدید می‌شوند، بدون این‌که بررسی‌های لازم را انجام دهند بهار را عامل اصلی بروز این وضعیت می‌دانند؛ در حالی که باید بدانید همه خواب‌ آلودگی‌ها و خستگی‌هایی که در این زمان ایجاد می‌شود به دلیل تغییر فصل نیست و شرایط خاصی وجود دارد که می‌تواند فرد را دچار این حالت کند.

گروهی از بیماری‌ها مانند انواعی از افسردگی، اختلالات کلیوی، فیبرو میالژیا، آپنه خواب، سندرم پاهای بی‌قرار، افزایش وزن، اختلالات تیروئید و... نیز می‌تواند باعث نیاز بیشتر به خواب شود.

در صورتی که خواب‌آلودگی و خستگی در فردی بسیار شدید باشد، به طوری که کار روزانه او را مختل کند و این حالت تنها به فصل بهار محدود نشود، حتماً باید برای بررسی‌های بیشتر و دقیق‌تر به پزشک مراجعه کند.

خواب‌آلودگی تعطیل!
============
اگر شما هم در فصل بهار همیشه خواب آلود و کسل هستید، بد نیست شیوه‌هایی را برای بهبود وضعیت امتحان کنید؛ این روش‌ها ساده است و در اغلب موارد می‌تواند خواب‌آلودگی را از شما دور کند.

برای بهبود حس خواب‌آلودگی توصیه می‌شود شب‌ها به‌موقع و در زمان مشخصی آماده خواب شوید تا بتوانید هنگام شب به اندازه کافی بخوابید و بدن‌تان کاملا استراحت کند؛ پس به هیچ‌وجه بی‌دلیل خوابتان را به تاخیر نیندازید.

وی با اشاره به تغییر ساعت‌ها در فصل بهار نیز می‌گوید: برای این‌که این تغییر ساعت موجب ناراحتی شما نشود، خودتان باید برنامه خوابتان را تنظیم کنید؛ به عنوان مثال می‌توانید هر شب چند دقیقه زمان خوابتان را تغییر دهید تا به تدریج بدنتان به شرایط جدید عادت کند.

به گفته این پزشک، بهتر است هنگام شب اتاق خواب خود را کاملاً تاریک کنید و حتی اگر می‌خواهید از چراغ خواب استفاده کنید دقت داشته باشید این چراغ، نور قرمز داشته باشد و نه آبی.

بهتر است صبح‌ها ورزش کنید و با استفاده از ورزش‌های متعادل و معمول، خواب‌آلودگی را از خودتان دور کنید. همچنین می‌توانید در طول روز نیز چرت بزنید، ولی این چرت‌زدن نیز قوانین خاصی دارد؛ چرت‌های روزانه باید کوتاه باشد(20 تا 30 دقیقه در طول روز) و نباید بی‌موقع یعنی نزدیک غروب انجام شود تا خواب شب را مختل نکند. حمام‌کردن با آب گرم و نوشیدن یک لیوان شیر گرم پیش از خواب هم شیوه‌های موثری است که می‌تواند به این افراد کمک کند. ترک سیگار نیز اغلب باعث ایجاد حسی بهتر و کاهش خواب‌آلودگی می‌شود.

در طول روز می‌توان از مواد حاوی کافئین مانند قهوه هم استفاده کرد تا احساس خواب‌آلودگی کاهش یابد